هرناندو دی‌سوتو؛ نیاز امروز اقتصاد ایران

اقتصاد غیررسمی (اقتصاد خاکستری یا اقتصاد سایه)، بخشی از اقتصاد هر کشور است که مالیات نمی‌پردازد و تحت کنترل و نظارت دولت هم قرار ندارد. گرچه در کشورهای در حال توسعه، بخش بزرگی از اقتصاد را تشکیل می‌دهد اما به دلیل غیرقابل کنترل بودن، اغلب تقبیح می‌شود. با این حال، اقتصاد غیررسمی فرصت‌های اقتصادی قابل توجهی برای قشر فقیر جامعه فراهم می‌کند. از دهه ۱۹۶۰ میلادی اقتصاد غیررسمی با رشد سریعی روبه‌رو بوده است. هرناندو دی سوتو به دلیل پژوهش در این حوزه شهرت دارد.
هرناندو دی سوتو پولار، اقتصاددان اهل پرو روز دوم ژوئن ۱۹۴۱ در شهر آرکویپا به دنیا آمد. پدر او دیپلمات و وکیل بود. پس از کودتای نظامی سال ۱۹۴۸ پرو، والدین هرناندو تبعید به اروپا را انتخاب کردند. در اروپا، پدر هرناندو در سازمان بین‌المللی کار مشغول به کار شد و گاه او را به پرو می‌فرستاد. او در دانشگاه ملی سن آگوستین پرو به مطالعه روانشناسی اجتماعی پرداخت و در سوییس با پیوستن به مدرسه بین‌المللی ژنو ادامه تحصیل داد. هرناندو از دانشگاه ژنو مدرک کارشناسی اقتصاد را دریافت کرد و در سال ۱۹۶۷ نیز موفق به دریافت مدرک کارشناسی ارشد شد. برادر کوچکتر او، آلوارو به عنوان دیپلمات در لیما، نیویورک و ژنو خدمت کرد و در سال ۲۰۰۷ در سازمان ملل متحد بازنشسته شد.
این اقتصاددان پرویی بیشتر به دلیل مطالعه در حوزه‌هایی همچون اقتصاد غیررسمی، اهمیت تجارت و حقوق مالکیت شهرت دارد. همچنین پژوهش‌های هرناندو دی سوتو در زمینه جهان در حال توسعه شهرتی جهانی برای او به ارمغان آورد و با ستایش تعداد زیادی از سران کشورهای در حال توسعه روبه‌رو شد. به ویژه با انتشار دو کتاب «معمای سرمایه» و «مسیر دیگر» نام او بیشتر بر سر زبان‌ها افتاد. این دو کتاب تاکنون به ۳۰ زبان ترجمه شده‌اند. هرناندو همچنین به همکاری فرانسیس چنوال کتاب حقوق بشر سوییس را به رشته تحریر درآورده است.
هرناندو دی سوتو در زادگاهش نیز به عنوان مشاور توسعه اقتصادی شناخته می‌شود. راهکارهای اقتصادی او برای کشور پرو شامل مقررات‌زدایی و تسهیل اقتصادی، معرفی برنامه‌های صرفه‌جویی اقتصادی و به‌کارگیری سیاست‌های اقتصادی نئولیبرال بوده است. برخی از این راهکارها از سوی دولت آلبرتو فوجیموری مورد پذیرش قرار گرفت و در قانون اساسی سال ۱۹۹۳ پرو گنجانده شد. به‌کارگیری سیاست‌های پیشنهادی دی سوتو پس از یک دوره کنترل قیمت‌ها منجر به این شد که پرو از نظر اقتصادی به ثبات برسد. او با دولت‌های مختلف پرو از نزدیک همکاری داشت. به ویژه نقش دی سوتو در مذاکرات موافقت‌نامه تجار آزاد پرو-آمریکا بسیار پررنگ بود.
هرناندو پس از چند سال گمانه‌زنی و بررسی، سرانجام وارد رقابت‌های انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۲۱ پرو شد و در میان ۱۸ نامزد انتخابات به رتبه چهارم دست یافت. او در سال ۲۰۰۱ نیز برای انتخابات مجلس نامزد شده بود. در آن زمان، دی سوتو به احزاب چپ برای کسب حمایت روی آورد اما آنها به دلیل مشی اقتصادی لیبرالش، از او حمایت نکردند.
در بعد بین‌المللی، دی سوتو به درک توصیه‌های اقتصادی برنامه توافق واشنگتن کمک کرد و از سوی جان ویلیامز (اقتصاددانی که این برنامه را نامگذاری کرد) مورد تقدیر قرار گرفت. او همچنین از شکل‌گیری پیمان «نفتا» (موافقت نامه تجار آزاد آمریکای شمالی) حمایت کرد به طوری که جورج بوش پدر از نقش او تقدیر کرد. از دیگر سران دولت‌ها که نقش و اثرگذاری دی سوتو در اقتصاد را مورد توجه و ستایش قرار داده‌اند می‌توان به بیل کلینتون، ولادیمیر پوتین، امانوئل مکرون، رونالد ریگان و مارگارت تاچر اشاره کرد. همچنین میلتون فریدمن (برنده جایزه نوبل اقتصاد)، جیمز ولفنسون (رئیس بانک جهانی) و خاویر پرز دکوئیار (دبیرکل سازمان ملل متحد) از نقش او تقدیر کرده‌اند.
هرناندو دی سوتو از سال ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۶ حدود ۳۰ جایزه بین‌المللی کسب کرد که از آن میان، جایزه آدام اسمیت و جایزه میلتون فریدمن قابل ذکر است.

• علی دانیال - روزنامه‌نگار